Digitaal centralebankgeld of zoals ze het in het Engels noemen: ‘’Central Bank Digital Currency’’ (CBDC), staat wereldwijd in de belangstelling. De Europese Centrale Bank kwam in oktober 2020 met een rapport over een mogelijke digitale euro. De digitale euro is een CBDC dat de centrale bank mogelijk wil uitgeven aan een breed publiek. Tot nu toe wordt digitaal centralebankgeld alleen aan financiële instellingen uitgegeven die een rekening hebben bij de centrale bank. Alles rondom de ontwikkelingen rond het digitaal centralebankgeld (CBDC) lees je op iban.nl.
Wat zijn centrale banken?
De Europese Centrale Bank (ECB) en de centrale banken van de eurolanden hebben het wettelijk recht eurobankbiljetten uit te geven. De centrale bank in Nederland is De Nederlandsche Bank (DNB).
Het idee achter een digitale euro
Centrale banken geven alleen fysiek geld uit, dus biljetten en munten. In de afgelopen jaren is de rol van contant geld in het betalingsverkeer echter steeds kleiner geworden. Elektronisch betalen -zoals pinnen- is enorm populair. Het is de reden waarom De Nederlandsche Bank (DNB) en andere centrale banken al een lange tijd onderzoek doen naar een digitale vorm van contant geld, oftewel: een digitale euro.
Onderzoek naar digitaal centralebankgeld
Sommige centrale banken zoals De Nederlandsche Bank (DNB) en de Europese Centrale Bank (ECB) onderzoeken momenteel dus de mogelijkheden om een breder publiek toegang te geven tot digitaal centralebankgeld. Het invoeren van een digitale euro kan echter verstrekkende gevolgen hebben en brengt risico’s met zich mee. Daarom is er goed onderzoek nodig om op een gefundeerde wijze een besluit te kunnen nemen over de wenselijkheid en eventuele verschijningsvorm van digitaal centralebankgeld. Ook door de snelle ontwikkelingen rondom commerciële stablecoins en cryptocurrencies zoals de Bitcoin, is de gedachtevorming rond digitaal centralebankgeld in een stroomversnelling geraakt.
Wanneer wordt de digitale euro ingevoerd?
Er is nog veel onduidelijkheid. De doelstellingen van een digitale euro zijn zeker nog niet uitgekristalliseerd. Alle eurozonelanden werken op dit moment samen in een werkgroep waarbij ook de Europese Commissie is aangesloten. De experimenten en activiteiten zijn gericht op de verkenning van verschillende mogelijkheden: hoe kan het invoeren van een digitale euro vormgegeven worden. Een ding is wel duidelijk, het zal nog minstens enkele jaren duren tot er werkelijk een digitale euro ingevoerd zal worden.
Verschillende soorten digitaal centralebankgeld
Er zijn twee soorten digitaal centralebankgeld:
- Digitaal centralebankgeld voor de ‘groothandel’ (= wholesale CBDC)
Feitelijk wordt dit nu al gebruikt voor verrekeningen van onderlinge betalingen van banken en landen. - Digitaal centralebankgeld voor consumenten (= general purpose / retail CBDC)
Dit kan als opwaardering van chartaal geld (bankbiljetten en munten) naar het digitale tijdperk worden gezien. Tot nu toe hebben alleen de Bahama’s dit type digitaal centralebankgeld ingevoerd. Deze Digital Bahamian Dollar (ook sand dollar genoemd) is de digitale evenknie van de fysieke dollar van de Bahama’s. Deze digitale munt is geïntroduceerd in oktober 2020.
Andere vormen van digitale ‘munten’
Digitaal centralebankgeld moet niet verward worden met de populaire cryptomunten. Deze worden namelijk op een ander manier uitgegeven. Een cryptomunt is een digitaal ruilmiddel waarbij gebruik wordt gemaakt van blockchain technologie. De meest bekende is wel de Bitcoin.
Voordeel van cryptomunten
De waarde van cryptomunten wordt bepaald door vraag en aanbod, het heeft verder geen fysieke tegenwaarde en als voordeel heeft het geen centrale uitgever. Niemand is dus ‘’baas’’ van cryptocurrency en het is in die zin voor altijd veiliggesteld voor degene die de cryptomunten bezit, simpelweg omdat er nooit iemand anders bij dit digitale geld kan buiten de bezitter om. Het is ongevoelig voor faillissementen of nukken van banken, bedrijven en overheden en is daarom (zeker in deze onzekere tijden) niet voor niks immens populair.
Munten waarbij waarde gebaseerd is op euro, dollar of ponden
Er zijn ook initiatieven voor digitale munten waarvan de waarde gebaseerd is op een of meerdere breed geaccepteerde valuta zoals de euro, de dollar of de Engelse pond. De zogenaamde stablecoins. Bij een introductie van een dergelijke munt zou dit implicaties kunnen hebben voor de invloed van de centrale banken over de valuta die ze uitgeven. De ‘’Libra’’ die geïntroduceerd werd door Facebook (inmiddels hernoemd tot ‘Diem’) is een bekend voorbeeld van zo’n stablecoin.
Wat is een stablecoin
Een stablecoin is een digitale munt die niet op en neer schiet zoals cryptomunten als Ethereum en Bitcoin doen. De waarde van de stablecoin daalt of stijgt namelijk alleen als de ‘echte’ euro of dollar in waarde fluctueert.
Facebook introduceert Diem (voorheen Libra)
De Libra association (met als meest prominente lid Facebook) maakte in 2019 via een White Paper bekend plannen te hebben voor de lancering van zo’n stablecoin. Deze Libra (nu ‘’Diem’’ genoemd) wordt als de oplossing gezien voor de meer dan anderhalf miljard mensen ter wereld die geen toegang hebben tot bancaire diensten maar wel toegang hebben tot (mobiel) internet. Tevens zal de Diem volgens dit rapport grensoverschrijdend betalingsverkeer makkelijker en goedkoper maken. Dit zou bijvoorbeeld heel belangrijk zijn voor remittances (transacties door arbeidsmigranten naar hun thuisland). Het is nog niet duidelijk wanneer de Diem gelanceerd zal worden. Er is door de Zwitserse toezichthouder nog geen vergunning gegeven aan Diem om als dienstverlener op te treden in het betalingsverkeer. Tot die tijd is ook de elektronische Diem wallet van Facebook (de Novi ) nog niet operationeel
Haast is geboden bij beslissing over wel/niet digitale euro
Als er niet snel tot een beslissing wordt overgegaan, is het risico om op technologische achterstand te komen zeer reëel. De achterstand is wellicht niet meer in te halen door de grote toename van het gebruik van betaaldiensten als Apple Pay, en betaaldiensten van andere technologieconcerns wereldwijd. Er zijn terecht zorgen om de informatiepositie die grote technologiebedrijven zouden kunnen verwerven met betaaldiensten of een eigen digitale munt. De vraag is of het wenselijk is dat deze inzicht krijgen in persoonlijke financiële informatie. Centrale banken worden ook nog eens extra aangespoord haast te maken, door de snelle ontwikkelingen rond een digitale Yuan in China.
Waarom een digitale euro
Welk probleem gaat een digitale euro oplossen? Een vraag waarop vooralsnog geen eenduidig antwoord gegeven kan worden, omdat dit voor verschillende doelgroepen en situaties anders kan zijn. Binnen de eurozone hebben ook niet alle lidstaten dezelfde belangen. De Europese Bankenfederatie stelt dat er een technische, economische, maatschappelijk en politieke discussie plaats moet vinden voordat een dergelijke digitale munt kan worden ingevoerd.
De risico’s van CBDC:
- De centrale bank zou een monetair beleid uit kunnen voeren. Dit is niet wenselijk in een situatie met digitaal centralebankgeld.
- Het is makkelijk commerciële banktegoeden te vervangen door digitaal centralebankgeld. In crisissituaties vergroot dit het risico op een bankrun.
- Door de noodzaak voor een centrale bank om meer activa (staatsobligaties, waardepapieren, valuta etc.) aan te houden als tegenpost voor digitaal centralebankgeld (CBDC) wordt de rol van de centrale bank in het financiële stelsel groter ten opzichte van commerciële banken.
- Het huidig systeem van betalingsverkeer binnen eurozone werkt goed en het Europees betalingsverkeer is betrouwbaar. CBDC kan dan marktverstorend werken.
- Centrale banken beschikken niet over kennis en kunde voor een gecentraliseerd systeem.
- De veiligheid van een digitale euro is niet gewaarborgd. Er dienen eerst voldoende waarborgen voor cybersecurity te worden ingebouwd.
- Digitaal centralebankgeld zoals een digitale euro bedreigt vrije concurrentie, dat van belang is voor innovatie en verbeterde mogelijkheden voor consumenten.
- Last but not least: het is ongewenst om te veel invloed en informatie in handen van de overheid te leggen.
Gaat CBDC contant geld vervangen?
In alle rapporten die centrale banken over dit onderwerp hebben gepubliceerd staat expliciet dat zij CBDC zien als een aanvulling op contant geld, en niet zien als een vervanging van het bestaande contante en girale geld. Cash geld wordt dan misschien wel minder gebruikt, de hoeveelheid cash neemt niet af. Zelfs in Zweden, de wereldwijde koploper wat betreft giraal betalen, neemt de hoeveelheid bankbiljetten in omloop weer toe. En daarnaast, het dalend gebruik van cash is geen argument voor de invoering van CBDC, maar.. de aanwezigheid van cash is ook geen reden om het niet in te voeren.